VƯƠNG CƯỜNG
Tôi có nghe mà chưa được đọc 2 tập thơ dành riêng tặng vợ của Aragon với tập Đôi mắt En-xa và Pablo Neruda với tập Một trăm bài sonnnê tình yêu. Nhưng tôi đã được đọc tập thơ EM ĐÀN BÀ gồm 32 bài thơ tình của nhà thơ Nguyễn Trọng Tạo đề tặng riêng một người yêu, quả là hiếm có ở Việt Nam .
Đọc tập thơ EM ĐÀN BÀ của Nguyễn Trọng Tạo (NTT), thoạt đầu ta có nhận xét: Em đàn bà chứ không phải em thiếu nữ. Vâng, tình yêu ở đây là tình yêu của một người đàn ông từng nếm trải và một thiếu phụ đã qua bao sóng gió dập vùi… Thiếu phụ ấy, tôi đồ rằng nhiều lúc trong đời đã thốt lên: ai đưa em đến chốn này/ bên kia thì núi bên này thì sông… Trong mỗi người, khi tình yêu đầu đời chớm nở, mọi vật xung quanh đều tham gia với tất cả vẻ đẹp thánh thiện hiện có vào tình yêu đó. Không có gì không thành thơ được. Ca dao từng viết: Đôi ta như lửa mới nhen / như trăng mới mọc như đèn mới khêu; Tình anh như nước dâng cao / tình em như giải lụa đào tẩm hương. Vậy thì khi viết những bài thơ tặng người yêu tưởng như không còn là trăng mới mọc, hay đèn mới khêu kia, NTT sẽ viết như thế nào, liệu trái tim yêu có còn những nhịp đập rối loạn như nước dâng cao nữa không, liệu anh có thể hiện vẻ đẹp tình yêu xứng đáng khi vừng trăng đã xế đỉnh đầu?
Tình yêu dù ở tuổi nào cũng là ngọn lửa không bao giờ tắt, bài ca không ai hát hết lời. Tình yêu bao giờ cũng là tình yêu thứ nhất, bắt đầu bằng tiếng sét, tiếng sét ái tình. Tiếng sét ấy đâu có phân biệt quốc tịch, xa hay gần, già hay trẻ, sang hay hèn. Tình yêu bao giờ cũng mang theo trong mình những giây phút thăng hoa đặc biệt và sự phong phú, mơ hồ của các trạng thái tình cảm. Tập thơ như một lời tha thiết, một thời tuổi trẻ, họ lạc mất tình yêu, ngày đó em tròn hai mươi tuổi, anh bốn mươi đi lạc tới chân trời, và khi bóng chiều đã ngả họ lại gặp nhau, bao nhiêu dồn nén, vì thế mà cháy lên, tự nhiên mà cháy, và họ bàng hoàng nhận ra:
Ta đã yêu nhau từ kiếp trước
Đến bây giờ tiếng sét bỗng ngang tim
Ôi tiếng sét vạn năm rồi, có thể
Sét từ anh và sét từ em
Sau tiếng sét ái tình ấy, tình yêu bắt đầu nói bằng ngôn ngữ riêng của nó. Xa cách bao giờ cũng là một nỗi đau buồn, thương tổn, túc trực trong trái tim yêu. Không gian giăng núi, giăng sông, trải đầy mây trắng ngăn cách họ. Thời gian như cô ép họ trôi vội vàng, không quan tâm đến những sợi tóc tự mình mà bạc, nếp nhăn tự mình mà nhăn! Điện thoại cho nhau cốt để nghe tiếng của nhau anh đã nói gì anh không nhớ nữa. Tôi lại nghe văng vẳng bên tai mình câu ca dao tươi rói, thiếp xa chàng hái dâu quên giỏ / chàng xa thiếp bứt cỏ quên liềm. Nhưng còn một phía khác, với tình yêu, khoảng cách xa nhau đã làm cho nỗi nhớ cồn cào hơn và tình yêu nhờ đó cũng có cách thể hiện đẹp hơn. Xa trong tình yêu, nỗi lòng trống lạnh và không chỉ trống lạnh. Những đêm như thế dài lắm, quằn quại, nỗi nhớ vò xé hơn.Ca dao Việt Nam đã thốt lên:
Đêm qua mới gọi là đêm
Ruột xót như muối dạ mềm như dưa
Để vượt qua những đêm như thế, cảm nhận được trạng thái buồn thương ấy, NTT đã tập đếm. Trực cảm khác lạ, bất thường, mạnh mẽ, cho ta những cảm nhận lạ mà quen, dưới cốc nước đường là một hạt hạnh nhân:
Chỉ có vậy mà trời ơi, anh đếm
Đếm hoàng hôn rồi anh đếm bình minh
Anh đếm gió đếm mây anh đếm cây đếm lá
Đếm cả tuần chưa tới nụ hôn em
Dù đếm cả tuần, bao nhiêu hoàng hôn, bình minh đã đi qua, nỗi nhớ trong tình yêu là ngọn lửa được đổ thêm dầu, cháy lên, không gì dập tắt được. Nỗi nhớ là một thuộc tính của tình yêu. Ca dao cũng diễn tả tình cảm này, mộc mạc, chính xác:
Chiều chiều mây phủ Sơn Trà
Lòng ta nhớ bạn nước mắt và trộn cơm
Thời của công nghệ thông tin, không chỉ rút ngắn kỷ lục thời gian để phát triển mà còn giúp cho những cặp yêu nhau rút bớt khoảng cách đau buồn của nỗi nhớ trong tình yêu. Tưởng như xa và đêm không còn đáng sợ nữa. Họ điện thoại qua đêm. Từ điện thoại mọi cung bậc của tình yêu được thể hiện. Như được trút bỏ mọi xót xa, buồn đau, trong đêm điện thoại ấy, như tươi xanh tỉnh lại sau mưa: Trên salon tóc hoe vàng váy ngủ/ Em trò chuyện em cười em mườn mượt mèo ngoan. Mọi gánh nặng của sự xa cách như đã được trút bỏ. Thơ đã giúp chia sẽ cho những yêu thương xa cách.
Đọc em đàn bà ta sẽ giật mình, tập đếm hay điện thoại qua đêm cũng chỉ giúp trái tim yêu như giọt nước khi đang quá khát, cơn gió mồ côi giữa nóng bỏng khô rang. Dường như trái tim yêu lại đập rộn ràng hơn nhiều lần sau những cuộc điện thoại như thế. Lửa tình dễ gì dập tắt được. Làm sao có thể gánh đỡ được trái tim yêu xa cách? Không thể. Nhưng rồi tự tình yêu xa cách ấy, mách bảo phải làm gì trong cơn khát ấy. Họ lại chát với nhau cũng qua đêm. Chát với người yêu là một bài thơ đau, nỗi đau xa cách. Ta nghe rõ tiếng gõ của hai người và thấy nước mắt rơi trên bàn phím, rờn rợn, không dứt, nhói vào lòng, cứa vào tim, đau đến khi không còn cảm giác đau nữa. Thế là chát /nối lại nghìn cây số / Những chiếc hôn nóng dần thành núi lửa / Những giận hờn đông tuyết ở quanh nhau /…. Chát qua đêm chát vội vàng dăm phút / Chát chông chênh hai đứa hai trời… Những ai yêu nhau trong xa cách sẽ tự gặp mình, trong những đêm dài chát với nhau ấy, nỗi nhớ có vơi đi không, hay là nước mắt sẽ tự chảy trong sâu xa trái tim mình. Mọi chỉ bảo của trái tim yêu cũng chỉ là những cơn bột phát, thoả mãn chốc lát, mọi hành động cấp cứu chỉ là tạm thời, căn nguyên chính của tình yêu vẫn chưa được chữa trị. nó mà bùng phát dữ dội hơn. Đó là tình yêu phải được gần nhau. Ca dao đã nói ước sao ăn ở một nhà / vào đụng ra chạm kẻo mà nhớ thương. Có sự đối ngược của hai trạng thái, tình yêu như bất chấp không gian và thời gian nhưng hiện thực vẫn là sự xa cách phụ phàng. Trong Em đàn bà cho ta thấy nhiều trạng thái lạ: anh tìm kiếm cả trăm nghìn file nhớ, nhưng đâu cũng gặp rỗng không / Tất cả điện thoại trên thế gian đều tắt/ Tất cả internet đều vi ruts . Cảm giác thời gian cũng rất lạ, ngày mỏng dần khi mùa xuân đến, có gì đó làm ta đau thắt: Tôi ôm ngây thơ tuổi yêu thất lạc. Ngày chủ nhật, lang thang trống rỗng. Có hai câu thơ mà trực cảm từ trái tim yêu thật mạnh liệt, tưởng vô lý mà rất có lý: Sân bay những bóng người hoá thạch / Anh muốn bay mà không bay được. Bất kỳ hình ảnh nào trong tình yêu xa cách cũng buồn, cũng mang mang nỗi nhớ. Mặc dù vậy nhưng tình yêu có sức mạnh mà không thể có ở các tình cảm khác. Nghệ sỹ dân gian từng viết: Yêu nhau tam tứ núi cũng trèo / ngũ lục sông cũng lội bát vạn đèo cũng qua. Sức mạnh tình yêu trong em đàn bà được thể hiện quyết liệt tìm đến nhau, không gì ngăn cách được. Họ đã chấp mấy nghìn cây số. Mây trắng là bài thơ cuống quýt, tràn ngập tình yêu khi hai người gặp nhau, mây trắng như mối tình của hai người. Thời gian như ngừng trôi, câu thơ đầy tính phát hiện:
Em nguyên thuỷ duỗi dài trên mây xốp
Trắng trong ơi chìm tận tận đáy Tây Hồ
Anh ngụp lặn đáy sâu vớt mùa thu chết đuối
Mùa thu cười trong mắt em ngủ mơ
Hạnh phúc oà thác đổ giữa Đà Lạt và hoa. Tất cả các hình ảnh hai người yêu gặp nhau đầy tràn hạnh phúc.
Anh ôm ngủ một đoá hoa màu nhớ
Một đoá hoa biết nói tiếng dịu dàng
Ru trắng, một bài thơ trong suốt của tình yêu. Hơn thế nữa, tình yêu đầy đau khổ mà có được. Hãy nghe tình yêu ru:
Ru cô đơn chìm vào da thịt đêm trắng buốt
Ru đau thương hoang hoải dấu lưng trần
Những trắng đêm mỏi thăng trầm bồi lở
Ta sẽ bị cuốn theo lời ru ấy, không phải để ngủ mà để thức thương lấy kiếp ngươi, đau đớn cả trong hạnh phúc. Ta bỗng như nghe thấy tiếng ru của ai trong đêm mưa gió, bão bùng. Hình như trên đời không có hạnh phúc nào có được lại không trải qua đau đớn. Và cũng chính vì vậy, khi cầm hạnh phúc trong tay, con người nâng niu hơn, trân trọng hơn. Hạnh phúc và đau khổ hoà lẫn vào nhau, trong niềm vui vẫn ẩn chứa những nỗi buồn xa vắng:
Trước mặt sau lưng chập chờn ảo mộng
Đêm tan vào hoang vắng tiếng ru mưa…
Em đàn bà cho ta đi qua và chứng kiến biết bao nhiêu trạng thái buồn vui, hạnh phúc và khổ đau. Ta vừa chứng kiến những giây phút hạnh phúc, rồi lại chia tay như một giấc mơ. Cảm giác rỗng không, đơn độc, đâu đó lại tràn về.
Anh cây chổi tựa mòn góc bếp
Anh cái chảo mốc meo
Anh con mèo đói kêu khan
Anh con chồn hoang ngủ vùi trong hốc tối
Em đàn bà đã khép lại một vòng tròn lấp lánh tình yêu, qua nhiều trạng thái sống, trạng thái yêu. Từ tình riêng Em đàn bà đã đưa đến cho mọi người vẻ đẹp được chia sẻ. Khi đọc Em đàn bà, không hiểu sao, trong đầu tôi những câu ca dao luôn chực chảy. Thơ NTT viết trong thời văn minh của kinh tế thị trường toàn cầu hoá, vun vút trôi khác hẳn với ca dao xuất hiện trong một thời chậm chạp, tù túng. Thơ NTT phảng phất hậu hiện đại với ngôn ngữ bè mảng róng riết tung phá mà vẫn gần gũi với tâm hồn Việt đôn hậu đa cảm. Có cảm giác trong mỗi bài thơ của NTT thường có hai bài thơ lồng vào nhau, một rất dân tộc, một rất hiện đại. Ta dễ dàng kiểm chứng qua Taxi, Ru trắng, Đà Lạt và hoa…
Tôi tin, khi tôi nói thơ NTT mang tính hiện đại sẽ có nhiều người đồng ý. Nếu chúng ta quay lại nhìn phía sau, đội quân thu dung văn học cũng trùng điệp lắm. Văn học nước nhà đang giao ban mà thiếu người nhận. Những nhà thơ lớp trước mà viết hiện đại được như NTT không nhiều. Thơ NTT không khư khư ôm lấy quá khứ, anh biến hoá, năng động trong phát hiện nội dung và cách thể hiện, tâm hồn luôn luôn mở. Ta không thấy NTT già hay trẻ, mà tâm hồn anh là như thế, vượt lên hoà nhập với thời mình sống, qua trải nghiệm của chính mình. Ra xun Gam Za Tốp có lần đặt câu hỏi, giữa tôi và bố tôi, ai già hơn ai? Một câu hỏi chỉ có nhà thơ lớn mới đặt ra được. Thì ra tâm hồn chứ không phải tuổi tác. Tôi đã thấy nhiều người trẻ lại viết rất già và bế tắc. Nhà thơ có thể bế tắc, nhưng cuộc sống không thể bế tắc. Nếu xét theo quy luật hình thái kinh tế xã hội chúng ta đang ở một trình độ rất thấp trên con đường xã hội hoá. Nhưng lịch sử lại cho phép và mở ra các điều kiện thuận lợi về thời đại để có thể nhảy vọt hội nhập. Thực tế cho thấy ai có tư duy năng động và nhạy bén thì khoảng cách gần hơn với yêu cầu của thực tiễn mới hơn. Thơ Em đàn bà của NTT như một thành công trong sự vượt thoát đó.
Ta yêu Em đàn bà bởi vì trong bối cảnh hiện nay của đất nước, con người, NTT đã nói được tiếng nói riêng với nhiều câu thơ giàu thi ảnh phản ánh tình yêu thời nay và qua bút pháp hiện đại mà không làm mất đi truyền thống, từ trong cấu tứ đến cảm xúc và ngôn ngữ. Gấp tập thơ em đàn bà lại ta bỗng thấy vẻ đẹp của tình người, tình đời, tình yêu con người và thiên nhiên sau bút pháp hiện đại lấp lánh hồn dân tộc…
Hà Nội, 25.4.2009
VC
P/S: tập thơ (nhà thơ Nguyễn Trọng Tạo) đã hay mà lời bình (nhà thơ Vương Cường) thì lại càng tuyệt vời. Cảm ơn các nhà thơ đã cho độc giả được thưởng thức những món ăn tinh thần giá trị đến thế!
*Copy từ blog 360 Plus
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét